Gaan medewerkers in het onderwijs, zorg en bij de overheid er straks ook daadwerkelijk op vooruit in koopkracht? Tot nu toe is er wel sprake van loongroei, maar die blijft ver achter bij de prijsontwikkeling. Daardoor gaat bijna iedereen erop achteruit.
Inflatie speelt een grote rol in de vermindering van koopkracht
Voordat de inflatiecijfers opliepen bleven de lonen al achter bij de economische groei. In 2021 stegen de cao-lonen in de publieke sector gemiddeld met 2.8%, terwijl de economie groeide met 3.9% (bron: CBS). In de publieke sector worden vaak meerjarige cao’s afgesloten. Afspraken over loongroei in 2021, zijn in 2019 en soms in 2018 gemaakt. In 2020, aan het begin van de coronapandemie, werden loonsverhogingen ‘conservatief’ ingezet.
Andere factoren die van invloed zijn op de loongroei
In de sectoren Onderwijs en Overheid hebben we te maken met de referentieruimte. Dat is de financiële ruimte waarbinnen de onderhandelaars voor de cao Onderwijs, Politie, Defensie en het Rijk financiële afspraken kunnen maken. Deze ruimte was de afgelopen jaren beperkt en dit leidde tot veel conflicten in de cao-onderhandelingen. De sector Zorg & Welzijn kent de zogenaamde OVA-ruimte, waarbij de mogelijke loonstijging (de loonruimte) wordt gekoppeld aan de voorspelde loonontwikkeling in de marktsector. Ook de voorspellingen waarop de OVA-ruimte is gebaseerd waren zeer behoudend.
Een flinke inhaalslag
De Nederlandse economie is weer groter dan voor de corona-uitbraak. Dit rechtvaardigt een flinke inhaalslag. De eerste cao-akkoorden die in 2022 zijn gesloten, zoals ziekenhuizen, GGZ, Huisartsenzorg en RET zijn hoopgevend. Deze ontwikkelingen stellen ons echter niet gerust. De 12-maands prognose voor de loonstijging in de zorg bedraagt volgens AWVN 2,63%. Voor Overheid en Publieke Diensten en de sector Onderwijs zijn de prognoses nog lager: 2.7% en 1.9% loonstijging in 2022.
De prijzen van producten en diensten stijgen harder dan de lonen
De sterk gestegen inflatie verandert loongroei in inkomensachteruitgang. De inflatie was in 2021 met 2,7% al hoger dan voorheen. In december liep de inflatie op naar 6,4% en schoot in januari door naar 7,6%. De hogere prijzen voor brandstof, gas en stroom zorgen voor extra uitgaven voor huishoudens. Het is onduidelijk hoe de inflatiecijfers uitpakken dit jaar, maar zelfs de meest voorzichtige raming, die van de RABO Bank, komt uit op 3,8%.
Werknemers in de publieke sector gaan door de stijgende inflatie er bij een loonstijging op achteruit. Dat is voor CNV onacceptabel! Daarom zetten wij een stevige looneis neer.
CNV roept werkgevers op om durf te tonen
Een loonbod moet niet alleen fatsoenlijk zijn, het moet ook bijdragen aan het binnenboord houden van bestaande medewerkers. Werkgevers investeren in deze krappe arbeidsmarkt te weinig in de ontwikkeling en de duurzame inzetbaarheid van hun medewerkers. Werkgevers in de publieke sector kunnen door het tekort aan personeel nauwelijks voldoen aan het uitvoeren van hun publieke taak, maar treffen geen maatregelen om hen voor de organisatie te behouden. De stijgende prijs van arbeid moet door werkgevers in hun financiering worden meegerekend. Dat vereist van hen stevig onderhandelen met overheden en verzekeraars.
Overheid heeft taak om koopkracht op peil te houden
De overheid heeft zoals hierboven aangegeven de taak om alles in het werk te stellen om de koopkracht op peil te houden. Dat kan door voldoende geld uit te trekken voor loonstijgingen in de cao’s. Maar de overheid kan ook aan andere knoppen draaien. CNV roept het kabinet op om de koopkracht op peil te houden door een lagere energiebelasting en lagere belasting op arbeid en uitkeringen, zodat de bestedingsruimte toeneemt. Dit kan betaald worden door een hogere belasting voor bedrijven die profiteerden van de coronacrisis zoals online winkels en supermarkten. Het kabinet moet ook snel de fiscale vrijstelling van 19 naar 23 cent per kilometer verhogen. Twee derde van de CNV-leden voelt de hogere inflatie direct in de portemonnee, blijkt uit eerder CNV-onderzoek. Door de hogere energierekening komt zeker 1 op de 6 ondervraagden iedere maand zeker 100 euro tekort.
De mensen in de publieke sector verdienen het om na de waardering voor hun inzet tijdens de coronacrisis ook te profiteren van economische groei. Dit vertalen we in een stevige looneis om de koopkracht van alle medewerkers in de publieke sector op peil te houden.
*Wat is economische groei? Het CBS berekent de economische groei aan de hand van het bruto nationaal product (bbp). Dat is de optelsom van alles wat er in Nederland wordt verdiend. Als de economie dus 'groter is dan voor corona', betekent dat dat het bbp nu hoger is dan toen.
Voetnoot van de redactie
Terwijl Nederland klaarstond om de meeste coronamaatregelen los te laten, viel Rusland Oekraïne binnen. Hoewel het verbleekt bij de humanitaire crisis in Oekraïne, een situatie die niemand onberoerd laat, raakt deze oorlog naar verwachting ook de Nederlandse economie.
Gegeven de moeizame akkoorden van 2021, de krappe arbeidsmarkt en de oplopende inflatie, vragen we voor 2022 een loonstijging die een compensatie biedt voor het koopkrachtverlies. Het volledig repareren van de koopkracht via de cao-lonen is geen haalbare kaart. De politiek dient ook een bijdrage te leveren. We roepen het kabinet op om koopkracht ondersteunende maatregelen in te voeren en inflatie ongelijkheid te verzachten.
