Het UWV is geen plek om personeel te werven.’ Dat zegt Peter Tijs, directeur van de Stichting Katholiek en Protestants Onderwijs (SKPO) in Eindhoven (36 basisscholen, 1.100 werknemers). Zijn bestuur had het afgelopen jaar honderd vacatures in te vullen. Zijinstromers, intern opgeleiden en een nieuw samenwerkingsverband - het Arbeidsmarktplatform Brabant Zuidoost waarin schoolbesturen en opleidingen zitten – bieden vooralsnog oplossingen om aan onderwijzend personeel te komen. Tijs: ‘Het onderwijs kent riante afvloeiingsregelingen. Mensen zitten met een reden thuis, vaak een kwalitatieve. Zou je die dan weer gaan aannemen? Het is niet logisch om bij het UWV te zoeken. Wij staan wel open voor de suggestie. Als daar een geschikte doelgroep is te vinden, bijvoorbeeld de gekwalificeerde 50-plusser, kan die in de toekomst een oplossing bieden. Want wij kunnen alle vacatures nu wel invullen, in de toekomst zullen wij het lerarentekort ook gaan voelen.’
Grootste groep
Tegenover de krapte op de arbeidsmarkt telt Nederland 9.199 WW‘ers met een pedagogische aantekening, laten cijfers van uitkeringsinstantie Volgens de laatste ramingen van het ministerie van Onderwijs komt het primair onderwijs over vier jaar ruim 4.100 fte aan leraren tekort. Als actie uitblijft zal dit aantal toenemen tot 11.000 in 2027. Invalpools zagen deze zomer hun capaciteit fors afnemen, omdat invallers en masse vaste contracten kregen aangeboden, waardoor het moeilijker werd vervanging te regelen. Toch telde het UWV in september bijna 9.200 WW’ers met een onderwijsbevoegdheid. UWV zien. Het is het meest recente cijfer voor het ter perse gaan van dit nummer en gaat over afgelopen september. Een jaar eerder telde ons land 11.639 personen met een WW-uitkering en een pedagogische opleiding. Leraren uit het basisonderwijs vormen de grootste groep. In september waren 2.793 leerkrachten aangewezen op een uitkering. Dat is wel beduidend minder dan in 2017, toen 4.210 leraren WW ontvingen. De op twee na grootste groep bij UWV bestaat uit leraren algemene vakken in het voortgezet onderwijs/mbo. Uit deze beroepsgroep stonden er in september 3.154 personen geregistreerd als WW’er. Ook van hen is het aantal (licht) geslonken ten opzichte van september vorig jaar, toen 3.665 leraren als WW’er te boek stonden.
Gereserveerd
Schoolbesturen blijken terughoudend in het zoeken naar nieuwe leerkrachten in de spreekwoordelijke kaartenbakken van het UWV. De stichting Eindhovens Protestants Voortgezet Onderwijs, ook in de Lichtstad, zoekt via tal van kanalen naar personeel. Directeur Martin van de Berg noemt onder meer uitzendbureaus, detacheringsbureaus en LinkedIn als bronnen. Actief werven bij het UWV zat er tot nog toe niet in.
Daaraan werd niet gedacht, omdat de werkzoekenden de school zelf weten te vinden, zegt Van den Berg. ‘Er is geen gebrek aan belangstelling.’ Daarnaast is hij enigszins gereserveerd over het uitzetten van vacatures bij het UWV: ‘Iemand zit niet voor niets in de WW.’ Dan: ‘Als werkzoekenden een bevoegdheid bezitten en solliciteren, nemen wij ze ook gewoon aan.’ Hij zegt met P&O te gaan overleggen over actief werven bij het UWV. ’Als daar nog veel bevoegd personeel te vinden is, kan het helpen. Bedankt voor de tip.’
Vlekje
Het Participatiefonds, de organisatie die de werkloosheidskosten voor het primair onderwijs betaalt, merkt dat werkgevers huiverig zijn onder uitkeringsgerechtigden naar personeel te zoeken. Het fonds begeleidt de werkloze leraren terug naar de arbeidsmarkt. ‘Die begeleiding gaat door tot er een nieuwe werkgever is gevonden,’ zegt woordvoerder Joyce van Wilsem. Dat is niet altijd even gemakkelijk. ‘Voor werkgevers blijken er drempels te zijn om mensen met een WW-uitkering aan te nemen. Hoe dat komt? Over iemand met een uitkering wordt al snel gedacht: Daar moet wel een vlekje opzitten. Het is een kwestie van beeldvorming die niet terecht is.’
In de papieren
Vijftigplussers komen het lastigst weer aan de slag, weet Van Wilsem. Hardnekkige vooroordelen liggen hieraan ten grondslag. ‘Van 50-plussers wordt gedacht dat ze langer ziek zijn àls ze zich eenmaal ziek melden. Maar dat geldt natuurlijk niet voor iedereen. Als we het maar vaak genoeg blijven herhalen, wordt dit het beeld en daarmee het vooroordeel. Puur gebaseerd op gevoel. Ook zijn werkgevers bang dat ze lang moeten doorbetalen als een 50-plusser onverhoopt weer in de WW belandt. Doorbetalen kan aardig in de papieren lopen.’ Ook leraren die langdurig in de WW zitten, hebben het extra moeilijk weer een baan te vinden. Van Wilsem: ‘De WW duurt 24 maanden, maar met aanvullende maatregelen kan een leerkracht afhankelijk van zijn arbeidsverleden, tot 12 jaar WW ontvangen. Sommigen krijgen tien jaar een uitkering. Hoe langer je een uitkering hebt, hoe moeilijker het wordt weer werk te vinden. Hoe langer uit het arbeidsproces, hoe minder de aansluiting op de praktijk. Het zijn vooroordelen.’
Nieuwe aanpak
Nieuw integratiebeleid voor werknemers aan de ene kant en nieuw beleid om werkgevers over de drempel te krijgen leerkrachten in de WW aan te nemen, moeten soelaas bieden. Die voor leraren in de WW is op 1 september ingegaan. Individuele begeleiding vormt daarbij de sleutel. ‘Wat heeft een persoon nodig? De een heeft hulp nodig bij het solliciteren, de ander is gebaat bij scholing’, legt de woordvoerder van het Participatiefonds uit. Daarmee is het oude stramien waarin werkzoekenden in vijf fasen hetzelfde proces doorlopen, passé. Aan werkgeverskant wordt een jaargarantie gegeven. De woordvoerder: ‘Uit overleg met een klankbordgroep kwam naar voren dat werkgevers allerlei financiële risico’s zien om mensen uit de WW aan te nemen. Binnenkort kunnen scholen een jaar lang een leraar risicoloos laten werken.’ De regeling gaat in per 1 januari 2019. De leerkracht behoudt zijn uitkering. De bedoeling is natuurlijk dat hij binnen het jaar een baan krijgt en de WW uitstroomt. Mocht hij toch niet functioneren, dan heeft de school er geen financieel nadeel van; het Participatiefonds, dat hoge verwachtingen heeft van het nieuwe beleid, neemt zonder voorwaarden de kosten voor haar rekening.
Contact verbeteren
Voor het voortgezet onderwijs is de VO-raad in gesprek met het UWV om te onderzoeken wat in het contact beter kan. ‘We vermoeden dat het aantal vacatures groter is dan het aantal werkzoekenden’, zegt woordvoerder Dionne Willems van Voion, het Arbeidsmarkt- en Opleidingsfonds voor het voortgezet onderwijs. ‘Maar scholen zijn niet verplicht hun vacatures bij het UWV aan te melden. Ook daarover zijn de instanties met elkaar in gesprek, want daar valt een slag te maken.’
CNV Onderwijs onderschrijft het beeld dat schoolbesturen UWV te vaak links laten liggen. Als maar lang genoeg wordt geroepen dat mensen daar niet voor niks in de kaartenbak zitten, wordt het vanzelf waarheid. En dat is onterecht. Door de krimp zijn veel banen verloren gegaan. En dat had niets te maken met het functioneren van leraren. Volgens de bond zit er juist veel bekwaam personeel in de kaartenbak. Maar het moet niet te lang gaan duren. Want hoe langer iemand uit het arbeidsproces is, hoe moeilijker is het om weer aan een baan te komen. Extra zuur is het volgens CNV Onderwijs dat er mensen zijn die zeggen dat de uitkeringen te riant zijn, en dat uitkeringsgerechtigden daarom niet aan het werk zouden willen. Nou zullen er zeker zijn die een uitkering genieten en dat verder wel best vinden. Maar er zijn er beslist ook die graag weer aan het werk willen. Als werkgevers kennelijk niemand uit die kaartenbak willen hebben omdat daar wel wat mee aan de hand zal zijn, heeft het geen zin om mensen te prikkelen door de uitkeringen te versoberen. Wie werkt zoekt kan zichzelf geen baan geven, dat moet toch echt een werkgever doen
