CNV Connectief en Isamedina slaan handen ineen voor openheid over overgang

Toen wij erachter kwamen dat we in de overgang zaten, záten we er al zeker twee jaar in!’ lacht Medina Schuurman (52). Samen met Isa Hoes (54) was ze bezig aan een boek Te lijf, de kunst van het mooi ouder worden. Daarvoor gingen ze in gesprek met allerlei experts, onder wie een overgangsconsulent. ‘Nooit geweten dat zulke mensen bestaan, maar ze heeft ons heel wat wijzer gemaakt! Pratend over onze klachten, zei zij namelijk al snel: “Ach dames, jullie zijn niet gek, jullie zitten in de overgang!”’ Geschokt kijken de twee elkaar aan, moeten later huilen en lachen tegelijk. Er vallen heel wat puzzelstukjes op hun plaats.

Sorry-moeder

‘Kijk, wij hadden eigenlijk een leuk leven: leuke kinderen, mooi werk, fijne vrienden’, vertelt Schuurman. ‘Maar allebei hadden we wat meer last van somberheid, vermoeidheid, korte lontjes. Vooral korte lontjes hè Isa?’ ‘Maar echt!’ lacht Hoes. ‘Ik herkende mezelf soms echt niet terug; ineens een snauw uit het niets. Je ziet het niet aankomen en dan opeens knal je er doorheen. Ik werd op een gegeven moment echt zo’n sorry-moeder. Sorry hoor, sorry hoor. En dat is gewoon niet leuk. Voor niemand.’ Hoes was twee jaar daarvoor, toen ze 46 was, al eens naar de huisarts geweest, maar die zei dat het – gezien haar leeftijd - niet de overgang kon zijn. ‘En ik dacht: Het zal wel stress zijn, omdat ik nog met onverwerkte emoties zat. Ik ging in therapie. Toen we de deur uitliepen bij de overgangsconsulent, heb ik meteen mijn therapeut gebeld en gezegd dat ik eerst die overgang wil tackelen en dan zou kijken of ik weer terug zou komen. Nou, ik ben nooit meer teruggegaan.’

Huilen en lachen tegelijk

‘Het was een shock’, kijkt Schuurman terug, ‘maar ook een erkenning van al die vreemde, vage gevoelens. We begrepen dat hormoonschommelingen al kunnen beginnen vanaf je 40ste. Dat vonden we helemaal schokkend, want we denken bij de overgang allemaal aan vrouwen van rond de 55, beetje te dik, zwetend, kort haar. Dat het al vanaf je 40ste kan beginnen, zou elke vrouw moeten weten. Huisartsen denken bij de klachten van moeheid, somberheid, korte lontjes, toch vaak aan een burn-out en schrijven dan medicijnen voor die het alleen maar erger maken.’ Hoes vult aan: ‘Ja, we waren opgelucht te weten wat het is, verdrietig dat het niet eerder gezien was. Daarom is onze drive ook zo groot: voor de vrouwen die er maar mee rond lopen, niet weten wat het is, van het kastje naar de muur gestuurd worden. We vinden onszelf ook snel zeurderig of aanstellers. Of horen om ons heen: “Oh, ik heb nergens last van hoor!”’

Taboe

Uit onderzoek van CNV Connectief blijkt dat de overgang nog een taboe is, vooral op het werk. Vrouwen praten er niet over en melden zich ziek als het niet meer gaat. Hoes: ‘Ik kreeg op een gegeven moment hele erge opvliegers, ook overdag! Eerder had ik ze alleen ’s nachts, dreef ik mijn bed uit, maar ik dacht: “Ik ben een opgewonden standje en dat zweet ik er blijkbaar ’s nachts uit.” Maar opvliegers terwijl ik op de set stond! Ik heb het er toen uitgeflapt, schaamde me niet. Maar ik begrijp het als andere vrouwen dat niet durven hoor, tegen hun werkgever.’ Schuurman haakt in: ‘Wat meespeelt bij dat taboe is het idee van ouder worden. Het is het einde van je vruchtbaarheid, biologisch gezien heb je geen taak meer. En de hele maatschappij is gericht op jong, fris en fruitig. Vandaar alle anti-verouderingscrèmes. Je krijgt steeds te horen dat je niet oud mag worden. En de overgang is een keihard bewijs dat je het tóch wordt. Het is een afscheid, een weemoedige periode. Maar laten we dat gaan zien als een transitie naar een wijze, oude vrouw! Die mag wel wat meer status krijgen in onze maatschappij!’

Kwetsbaar

Hoes benadrukt dat de overgang veel omvattender is dan de bekende opvliegers. ‘Er gebeurt zo veel in je lijf én in je mind! Je kunt je ook opeens heel onzeker gaan voelen bijvoorbeeld. Kan ik dit wel? Staat die jongere collega niet te trappelen om mijn positie over te nemen?’ Schuurman knikt, zegt: ‘Terwijl het zo veel fijner kan zijn, als je het gewoon uitspreekt: ik heb vandaag een zware dag. En dan zul je zien, dan krijg je een kopje thee, of zegt die jongere collega: “Mijn moeder had het ook zo erg!” of die even oude collega: “Oh, heb jij dat ook?” Het werkt openheid in de hand, leidt tot een soort verzustering. Door zelf kwetsbaar te zijn, geef je anderen ook ruimte om kwetsbaar te zijn. Wij hebben echt het geluk dat we elkaar hebben: we werken nauw samen en zijn vriendinnen. Als ik het even niet trek, zeg ik dat en neemt Isa het van me over. En andersom. Het zou zo mooi zijn als die openheid er ook was op de werkvloer in het algemeen. Of naar de bedrijfsarts of de leidinggevende.’

Oude zure tak

Hoes en Schuurman houden met hun bedrijf I’M lezingen voor werknemers, werkgevers en leidinggevenden. Schuurman: ‘Het gaat eerst over awareness: weten dat de overgang bestaat en wat het inhoudt. Daarna kun je gaan werken aan veranderingen in bijvoorbeeld werkritme, meerdere rustmomenten voor vrouwen in de overgang, of de flexibiliteit om de dag zelf in te delen of thuis te werken. Een ventilator op je bureau, yoga nidra aanbieden op het werk. Het zou mooi zijn dat vrouwen daar niet om hoeven vragen, maar dat die mogelijkheden standaard worden aangeboden door werkgevers.’ Hoes vult aan: ‘Het is natuurlijk ook niet alleen het probleem van de vrouw, maar van de hele maatschappij: collega’s, leidinggevenden, gezinnen. Een derde van het ziekteverzuim van vrouwen tussen de 40 en 55 jaar is overgangsgerelateerd! En dat raakt iedereen. Dus de samenleving moet er wat mee, simpel.’

Ruggengraat

‘Het begint echt bij kennis!’ weet Schuurman. ‘Kennis is macht. Als je weet wat er met je aan de hand is, kun je beter met jezelf en anderen omgaan. Wij hebben verhalen gehoord van vrouwen die na onze lezing zeiden: “Ik ben gescheiden in die periode, omdat ik mijn man een eikel vond, maar achteraf gezien kwam dat door de overgang.” Weet bijvoorbeeld ook dat in deze leeftijdsfase het zorghormoon afneemt. Je voelt opeens niet meer de behoefte om die vriendin een kopje soep te brengen of je pubers kamer op te ruimen. Of je denkt bij je werk in de zorg: “Ik wil niet meer die vieze billen van die oude man wassen.” Het kan een periode van bezinning zijn, van verandering. Pak deze crisisperiode aan om dingen te overdenken en als het nodig is te veranderen.’ Hoes: ‘En zorg goed voor jezelf. Je geest is vaak nog jong, denkt alles nog te kunnen, maar we kunnen nu eenmaal minder goed tegen stress en alcohol bijvoorbeeld.’ Met een zucht: ‘Dat is het gevecht. Vrouwen willen jong blijven, gaan zichzelf verbouwen. Maar houd toch op, we zijn allemaal prachtige vrouwen! Laten we opletten dat we onszelf niet wegspuiten of wegcamoufleren!’ Schuurman: ‘Laten we al onze bagage, die we stuk voor stuk hebben, inzetten om anderen te helpen. Wij zijn dan, op onze leeftijd, weer de steun, de ruggengraat, waar jongere vrouwen tegen aan kunnen leunen. Hoe mooi is dat!’

CNV en I’M (Isa & Medina)

Elke vrouw krijgt er mee te maken: de overgang. De één heeft er meer last van dan de ander. Maar dat het bij veel vrouwen leidt tot belemmeringen in het dagelijks leven en dus ook op het werk, staat buiten kijf. Uit een enquête van het CNV blijkt dat 60 procent van de vrouwen de combinatie overgang en werk zwaar vinden. Veel vrouwen herkennen de klachten niet als overgangsklachten en melden zich ziek met een burn-out. Ruim de helft van de geënquêteerde vrouwen voelt dat er een taboe rust op het onderwerp. Daarom is CNV Connectief gestart met een reeks initiatieven om de kennis over de overgang te vergroten en te delen: onderzoek, webinars, informatie, advies, trainingen en dialoog. Ook is er een handreiking gemaakt met informatie en veel tips voor werknemers, werkgevers en ondernemings- en medezeggenschapsraden.

IJsbrekers

‘We zijn heel blij dat we de samenwerking met Isa Hoes en Medina Schuurman hebben gezocht. Ook zij zijn ijsbrekers op het gebied van de overgang’, zegt CNV Onderwijsvoorzitter Daniëlle Woestenberg. ‘Hun zwaartepunt ligt in het privédomein, dat van ons in de relatie mens-en-werk. Als vakbond scheppen we graag ook verbindingen met experts op onderwerpen waar onze expertise niet ligt. Samen kunnen we kennis delen en het onderwerp bespreekbaarder maken. Als vakbond willen we dat iedereen in een veilige omgeving kan werken. Onze onderhandelaars bespreken de overgangsthematiek met werkgevers. Verder trekken we samen op bij de lancering van de Handreiking Open over de Overgang. Isa en Medina zullen een bijdrage leveren aan een kick-off-evenement op 18 oktober, en we gaan gezamenlijk in-company trainingen aanbieden.’