Bekende integriteitsschendingen zoals aangetoond rond de Toeslagenaffaire- of door de MeToo-beweging, zijn volgens Hoekstra aan te vullen met een ‘flinke greep uit de kas’ en ‘lozingen van afvalstoffen in de rivier’ tot het gebruik van ‘ondeugdelijk goedkoop materiaal’ in de bouw. ‘En vergeet het omzeilen van wettelijke regelgeving niet.’ Hij is gefascineerd door het fenomeen integratie en ethiek, en dan in combinatie met normen en waarden. ‘De complexiteit van deze thema’s boeit mij. Bij Binnenlandse Zaken, waar ik hiervoor werkte, zette ik het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector op. Ik zag waarmee overheidsorganisaties worstelen, inzake vormgeving en implementatie van integriteitsbeleid. Deze ervaringen brachten mij tot wetenschappelijk onderzoek en een proefschrift dat ik eind vorig jaar afrondde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.’ Hierin richt hij zich vooral op de publieke sector: gemeenten, ministeries, waterschappen, provincies, het onderwijs, de zorg, woningcorporaties en diverse non-profit organisaties.
Lastiger bij kleine organisaties
‘Voor kleine organisaties is integriteitsbeleid het lastigst’, stelt de onderzoeker vast. Hij doelt op organisaties zoals kleinere gemeenten en bijvoorbeeld het midden- en kleinbedrijf (MKB) in de private sector. ‘Grote organisaties krijgen integriteitsbeleid vrij gemakkelijk op de rit, want zij hebben doorgaans voldoende budget en capaciteit. Er is vaak ook een eigen integriteitsbureau of compliance-afdeling voor. Kleine organisaties hebben die mogelijkheden niet.’ Het is voor hen lastiger om integriteitsbeleid te vormen en daarmee worstelen ze. Voor deze categorie doet Hoekstra diverse oplossingen uit de doeken. ‘Bijvoorbeeld samenwerken op het gebied van integriteitsbevordering. En er zou een centraal bureau voor integriteitsonderzoek moeten komen. Dat kan gemeenten ondersteunen bij de uitvoering van eigen onderzoeken.’
Misstanden werkomgeving
Hoekstra was al in 2006 betrokken bij de opzet van het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS). ‘Dit bureau ondersteunde organisaties in de publieke sector bij bevordering van integriteitsbeleid. Het kwam uit de koker van toenmalig minister van Binnenlandse Zaken, Johan Remkes (VVD).’ In 2016 ging de stekker eruit. Opvolger is het Huis voor Klokkenluiders dat werknemers adviseert die misstanden binnen hun werkomgeving willen melden. Het verricht onderzoek naar mogelijke maatschappelijke misstanden en zoekt uit wat de nadelige gevolgen zijn voor melders. Hoekstra: ‘Bovendien ondersteunt het Huis werkgevers bij de opzet van hun integriteitsbeleid. Het heeft kortom een preventie-, advies- en onderzoekstaak. Deze combinatie is uniek in Europa!’
(foto: Henriëtte Guest)
