Meer dan alleen geld nodig om arbeidskrapte op te lossen

‘Een goede beloning helpt altijd, zeker als je de concurrentie met andere sectoren moet aangaan. En ook de zorg heeft een achterstand ten opzichte van de markt. Maar voor medewerkers in de verpleeghuizen en thuiszorg gaat het ook om de inrichting van het werk’, zegt Jorick de Bruin, VVT-onderhandelaar. Hij geeft aan dat medewerkers meer zeggenschap over werkroosters belangrijk vinden. ‘Met name in de thuiszorg kunnen roosters behoorlijk versnipperd zijn. Parttimers die voor een 24-uurscontract kiezen, worden vier of vijf dagen in een week ingeroosterd, met weinig uren op een dag.’

Beperkt inroosteren

Bij de laatste twee onderhandelingsrondes voor de cao zijn er wel afspraken gemaakt over zeggenschap van verpleeghuispersoneel over hun rooster. De Bruin: ’Ze hebben nu meer zeggenschap. En er zijn beperkingen voor de organisatie afgesproken. Van de zeven dagen in de week mogen medewerkers hooguit vijf keer worden ingeroosterd.’ Ook de mensen in de thuiszorg hebben recht op normale werkdagen, stelt hij. ‘Geef hen een 8-urige werkdag als keuze, ook parttimers. Veel kiezen niet voor een fulltime baan, omdat ze naast hun werk dagen nodig hebben voor bijvoorbeeld mantelzorg.’ Roosterdruk, de zwaarte van het werk en de balans tussen werk en privé zijn vaker redenen die medewerkers noemen om hun werkgever in te ruilen voor bijvoorbeeld het ziekenhuis of de horeca.

Inhuren externen

De Bruin wijst ook op het veelvuldig inhuren van externen. ‘Mensen worden zzp‘er om uit de roosters te raken. Voor vaste medewerkers is het lastig als er veel met zzp‘ers wordt gewerkt, omdat vaste krachten dan meer nachten en avonden werken dan ze willen.’ Constante aandacht van de werkgever voor de gezondheid van de eigen medewerkers is daarom noodzakelijk. ‘Wil je het werk in de gezondheidszorg goed doen, dan moet je zelf gezond zijn. Maar het gaat in tegen de natuur van zorgmensen om nee te zeggen als er een beroep op hen wordt gedaan.’ Gevolg is dat zorgmedewerkers makkelijk over hun eigen grenzen heen gaan. Met risico op bijvoorbeeld burn-out. ‘Als organisatie moet je ervoor zorgen mensen lichter te belasten.’

Onderwijs

Om het vak van leraar in het basisonderwijs aantrekkelijker te maken, spelen niet alleen het salaris, maar ook de verlaging van werkdruk en onderwijsbeleid waarvoor structureel geld wordt vrijgemaakt, een belangrijke rol. Dat zegt cao-onderhandelaar primair onderwijs Gerlinde Michels. ‘Er is vorig jaar meer geld bij gekomen om de lonen tussen leraren in het primair onderwijs en voortgezet onderwijs gelijk te trekken. Dan lijkt het alsof we een soort rupsje nooit genoeg zijn als we ook dit jaar meer geld vragen, maar het loon in het primair onderwijs moet wel in de pas blijven lopen met andere sectoren om aantrekkelijk te blijven voor werknemers. Koopkrachtbehoud voor hen is belangrijk.’ Daarnaast wijst zij nadrukkelijk op de fors toegenomen werkdruk in het primair onderwijs. ‘De maatschappij heeft het moeilijk en de problemen komen de school in. Leraren hebben er veel taken bij gekregen door bijvoorbeeld nieuwkomers en meer problematieken. Denk aan het ontbijt op school vanwege armoede. Daar houden leerkrachten zich mee bezig. En ze krijgen ook allerlei extra taken met betrekking tot de basisvaardigheden rekenen en taal. Het is én én.’

Bonus

Michels pleit voor landelijke maatregelen die de werkdruk terugschroeven om de aantrekkelijkheid van de sector te vergroten. Een idee voor het verstrekken van een ‘meer werken bonus’ om parttime docenten meer te laten werken, is onuitvoerbaar, zegt ze. En de wet gelijke behandeling? ‘Als een docent van vier naar vijf dagen gaat en daarvoor een bonus krijgt, zal degene die al vijf dagen werkt zeggen: “En ik dan?”' CNV praat ook mee over de inhoud van het vak. Om het lesgeven in het primair onderwijs aantrekkelijk te houden, wil zij vooral van leraren, ondersteuners en schoolleiders horen waar zij dagelijks tegenaan lopen.

Jeugdzorg

In de jeugdzorg die in 2015 is overgeheveld van het Rijk naar gemeenten, draait het volgens cao-onderhandelaar Albert Spieseke naast een salaris waarvan de boodschappen kunnen worden betaald ook om meer autonomie, zeggenschap en meer vertrouwen. ‘Het vertrouwen, of het gebrek daaraan, komt voort uit de inrichting van het systeem. Alles moet administratief worden verantwoord.’ Hij pleit voor een forse vermindering van de administratieve lasten. ‘Dat is een onderdeel van het aantrekkelijker maken van het werken in de jeugdzorg.’ Die toezegging is gedaan.’ Er is een convenant afgesloten met gemeenten over het terugbrengen van die last.’

Reiskosten

Daarnaast moeten werkgevers alle reiskosten vergoeden van jeugdzorgmedewerkers. ‘Sommigen werken ambulant en rijden naar cliënten toe. Soms krijgen ze een rit deels vergoed. Maar alle kosten die je voor een werkgever maakt, moeten worden vergoed. Dit speelt meer in landelijke gebieden waar medewerkers meer reistijd nodig hebben.’’ Natuurlijk speelt ook salaris een rol. Het loon in de jeugdzorg loopt wat betreft Spieseke gelijk met de inflatie. ‘Met name vorig jaar was die torenhoog. Werkgevers hebben gezegd: “Voor 2023 doen we niks meer.’’ Dat bevalt ons niet.’ Een loonstijging van 8 tot 10 procent is volgens hem realistisch. ‘Om prijsverhogingen mee te betalen en iets extra’s te doen voor jeugdzorgmedewerkers. Als je kijkt naar dat zij te maken hebben met een stijgende werkdruk en toenemende agressie, is extra loon terecht.’