Minder appen lukt aardig, minder vapen nog een dingetje

Docent Engels Mohammed Lazaar (55, Beatrix College Tilburg) moet nog grinniken om de consternatie toen hij in januari drie leerlingen de klas uit stuurde om duidelijk te maken dat het zerotolerancebeleid menens was. ‘Jongens van 18, 19 die zich vanwege een mobieltje onder tafel met een “oficiële verwijdering” konden melden. Brave vwo’ers, hun ouders waren vast verbaasd over het telefoontje van school. Maar het had succes! Mijn leerlingen waren zich dood geschrokken, want ik stuur echt nooit iemand de klas uit.’

Eén keer boos

De smartphonerichtlijn is geen wet. Scholen mochten eigen regels bepalen. Sommige hanteren een absoluut verbod, met het mobieltje de hele dag in de locker. Andere hanteren een verbod tijdens de lessen, met het toestel in een telefoonzak of ‘mobieltjeshotel’. Lazaar: 'Onze bovenbouwers houden hem in de tas. Ze gebruiken hem alleen met toestemming. Bijvoorbeeld als woordenboek. Want bij een examentraining ga ik echt niet met dertig woordenboeken sjouwen als ik in een ander lokaal zit. Maar ik loop dan door de klas en zie dat ze serieus bezig zijn op hun smartphone. Ik ben maar één keer boos geworden, toen ik zag dat een leerling, die niet sterk was in tekstverklaring, bezig was met haar telefoon op schoot tijdens de examentraining. Terwijl ze had gezegd dat ze heel serieus aan de slag zou gaan. Je weet hoe pubers zijn. Als iets niet mag, wordt het juist spannend. Lik op stuk is daarom belangrijk. Als leerlingen doorkrijgen dat er te onderhandelen valt, is het einde verhaal.'

I-de-aal!

Ook bij wiskundedocent Harro van der Harst (59, Newmancollege Breda) blijven de mobieltjes in de tas, of in de broekzak, én uit. ‘Op onze school waren ze al in 2023 verboden. Dat er niet meer geappt mag worden in de klas vind ik i-de-aal! Ik heb maar één keer hoeven waarschuwen. Toen ik vorig jaar op het Newman begon, kwam ik in een heel rustige lessituatie terecht. Een enorm verschil met mijn vorige school waar mobieltjes nog wel in de klas werden gedoogd. De kinderen vragen nu netjes of ze hun smartphone mogen gebruiken.'

Minder pestgedrag

Schoolpleinreportages in de media in januari klonken positief. Geen echte handhavingsproblemen. De pauzes bruisen weer: scholieren praten meer met elkaar, spelen spelletjes, gaan zelfs lezen. De verwachting is dat pestgedrag afneemt nu ze minder filmpjes maken. Of er ook sprake is van minder afleiding en betere concentratie zal wellicht blijken uit schoolresultaten. In juli wordt de naleving en het effect van de richtlijn vergeleken met een nul-meting van oktober. Dan zullen ook aanpassingsproblemen helderder worden. Zoals met de smartphone betalen in de kantine en online roosterwijzigingen ontvangen.

Niet bespreekbaar

Uit een peiling onder leden van CNV Onderwijs (2.000 reacties) blijkt dat ruim de helft van de leraren het smartphonebesluit van hun school onderschrijft. 67 procent van die scholen volstaat met een verbod in de klas; dus niet in de pauzes. Maar van de respondenten ziet 63 procent een totaalverbod wel zitten. De bond vraagt zich wel af wie dan in de pauzes gaat controleren en of dat niet een taakverzwaring is. De enquête toonde ook de wenselijkheid dat leraren hun smartphone wel bij zich hebben in de klas. Een verbod voor hen is vanwege praktische bezwaren voor CNV Onderwijs niet bespreekbaar.

Dealertjes

Een tweede ‘dingetje’ voor scholieren sinds januari is het verkoopverbod voor e-sigaretten (vapes) met een smaakje. Ook al is rookwarenverkoop onder de achttien al strafbaar, roken zelf is voor geen enkele leeftijd verboden. De toename onder jongeren kwam niet in de laatste plaats door de hype van felgekleurde, hippe rookstaafjes met bizarre smaken als tompouce, suikerspin en vanilla unicorn. Bedoeld om de in potentie verslavende nicotine van wegwerpvapes te maskeren. Zolang smaakvapes nog via rondscooterende dealertjes of postpakketjes van AliExpress het land binnenkomen, blijft de verleiding.

Springkusseneffect

Op het team rust hierin geen handhavingslast. Roken was al verboden op het schoolterrein. ‘Maar’, zegt Lazaar, ‘de eigenaardigheid is dat vapen en roken bij ons net buiten het hek gebeurt. In de pauzes staan er hele hordes daar te roken: vijftig, zestig jongeren. Allemaal 16+. We hebben vergaderd over hoe we dit als school aanpakken. Maar bij wegsturen krijg je het springkussenefect. Dan roken ze in de woonwijk. Dat wil je ook niet.’

Slimme leerling

Van der Harst: 'Voorheen werd er nog wel gevaped op het toilet, maar dat is afgelopen. In de kleine pauze mochten leerlingen al niet het schoolplein af. Willen ze toch vapen, dan is het ’s middags en elders. Je weet hoe het is met jongeren: wat niet mag gaat toch gebeuren. Maar gelukkig zijn leerlingen aanspreekbaar; politieagentje spelen is niet nodig. Ik weet niet of roken iets met achtergrond te maken heeft, maar ik weet dit: een slimme leerling begint niet met roken.'

Confronterende longfoto’s

Organisaties zoals het Trimbos-instituut benadrukken de rol van de ouders in de rookontmoediging. Wat ook helpt is een ziekenhuisbezoek. Een juf van basisschool De Kerneel in Nederweert: ‘Groep 8 luisterde in Weert op uitnodiging vlak voor de voorjaarsvakantie naar een presentatie van een longarts over de schadelijke gevolgen van roken. Met confronterende beelden van aangetaste longen. Als zes jongeren beginnen met roken, gaan vier ermee door, één daarvan overlijdt aan longkanker. Zo’n boodschap blijft wel hangen.’