‘Kom maar binnenlopen met je verhalen.’ Bij Jolanda Kroep en Julika Snijders, directieleden bij Centrum Jeugd en Gezin (CJG) Rijnmond, staat de deur altijd wagenwijd open voor vrouwen met overgangsklachten. Zij ijveren voor een vertrouwenssfeer, waarbinnen open over het onderwerp kan worden gepraat. Kroep: ‘Als er iets is met iemand, zodanig dat het haar belemmert in haar werk, moet je daar als leidinggevende oog voor hebben.’ Zo gaat het echter op veel andere plekken niet.
Doorbijten
Een derde van de vrouwelijke werknemers in de overgang kampt met klachten, blijkt uit een door CNV Connectief georganiseerde enquête onder werknemers en werkgevers. Daarbij gaat het niet alleen om de bekende klachten zoals opvliegers, maar, volgens onderzoekresultaten van onder andere CBS en TNO, ook om minder voor de hand liggende klachten, zoals gewrichtspijn, weinig zelfvertrouwen, paniekstoornissen en het gevoel niet meer mee te kunnen. Het ziekteverzuim onder vrouwen tussen de 45 en de 55 jaar ligt 5% hoger dan bij mannen in deze leeftijdscategorie. Ruim eenderde van de vrouwen valt regelmatig uit door klachten en 1 op de 10 vrouwen krijgt een burn-out door de combinatie werk-overgang. Opvallend in deze onderzoeksresultaten is dat bedrijfsartsen bijna nooit een link leggen tussen ziekteverzuim en overgang en dat een minderheid van de vrouwen met klachten waarbij de overgang een rol speelt, hiervan melding maakt op het werk. Vrouwen vrezen voor hun baan, of vinden het ongemakkelijk om het te bespreken met jongere leidinggevenden, vooral als die ook nog man zijn. ‘Doorbijten, hoort erbij!’ houden zij zich voor. Dat horen zij toch ook altijd om zich heen?
Synthetische uniformen
Dorenda van Dijken, gynaecoloog en voorzitter van de Dutch Menopause Society, ziet op de Menopauzepoli van OLVG Amsterdam hoe vrouwen soms vijftien jaar met klachten rondlopen, die zij op hun werk verdoezelen: ‘Zij werken door, maar omdat zij zich slecht voelen, doen zij hun werk minder geconcentreerd en riskeren zij bovendien een burn-out. Daarbij zien zorgprofessionals overgangsklachten ook nog vaak voor een burn-out aan. Het zou goed zijn als vrouwen hun klachten met collega’s en leidinggevenden in de overgang bespreken, en vragen om verlichtende maatregelen zoals goede ventilatie, flexibele werktijden en kleding die ademt. Synthetische uniformen, bijvoorbeeld bij de politie en luchtvaart, zijn vreselijk bij opvliegers. ’
Webinar
Op het werk worstelen vrouwen nog te vaak in hun eentje met de overgang, blijkt ook tijdens het Webinar dat het CNV in mei organiseerde ‘Gooi het in de groep’, adviseerden deelnemende werknemers, werkgevers en deskundigen unaniem. De ervaringsdeskundige actrices Isa Hoes en Medina Schuurman, die samen met CNV opkomen voor openheid over de overgang, benadrukken de meerwaarde hiervan. Regelmatig vertellen vrouwen de actrices na hun lezingen wat hen dit heeft opgeleverd: ‘ De meeste collega’s durfden dan te zeggen dat ze hetzelfde hadden.’
‘Mevrouw, we hebben het koud!’
‘Bij ons heerst geen sfeer om je te generen,’ schetst Marianne (58) haar werksituatie bij een gemeentelijke organisatie, ‘veel collega’s zijn in de overgang, toch bespreken we het alleen sporadisch. Goed idee om dit structureel te doen.’
Ook in de kinderopvangorganisatie waar Carolien (50) als trainer en coach werkt, is de overgang nauwelijks een item: ‘Soms heb ik het met een collega over warmteaanvallen en slecht slapen.’ Behalve op haar werk moet de alleenstaande moeder van vier kinderen tussen 10 en 15 jaar, ook thuis veel ballen in de lucht houden: ‘Op een gegeven moment zat ik tegen een burn-out aan. De bedrijfsarts verbond het niet aan de overgang. Zelf wist ik ook niet of het daardoor kwam, of door een combinatie van overgang, drukte en slecht slapen.’
Carolien ondervond steun bij een overgangsconsulente die zij buiten het werk raadpleegde: ’Zij vertelde over veranderingen in je lijf en gaf voedingstips en leefregels. Zo iemand moeten we op het werk hebben.’
Uit de enquête van CNV Connectief onder ruim 500 werkgevers blijkt 43% van de ondervraagden behoefte te hebben aan ondersteuning en gespreksmogelijkheden en 38% vindt dat de kennis van leidinggevenden over de overgang moet worden verbeterd.
Dolores (54), tot vorig jaar docent bij een ROC, betwijfelt of flexibele werktijden in het onderwijs haalbaar zijn: ‘Omdat je vastzit aan schooltijden, kan je niet later beginnen en langer doorwerken. Even weggaan bij een opvlieger gaat ook niet. Ik gooide het raam open. “Mevrouw, we hebben het koud! “ riepen ze dan.’
Tools en methodieken
‘Neem overgangsondersteuning op in de cao’. Deze aanbeveling springt eruit in de CNV-enquête. Andere belangrijke aanbevelingen: flexibele werktijden voor vrouwen die slecht slapen, voldoende ventilatie, goed sanitair, ruimte voor uitwisseling van klachten en tips met collega’s, vertrouwenspersonen om overgangsproblemen mee te bespreken, scholing in het onderwerp voor leidinggevenden en structurele aandacht voor het onderwerp via voorlichting, webinars en een overgangscoach. Omdat vrouwen geen nadeel moeten ondervinden van ziekmeldingen door overgangsklachten, moeten ziekteverzuimprocedures worden aangepast. Voor vrouwen die baat hebben bij thuiswerken, moet dit mogelijk worden gemaakt.
CNV Connectief heeft de aanbevelingen verwerkt in de handreiking ‘Open over de overgang’, met tips voor werkgevers, vrouwen en medezeggenschapsraden. Daarnaast werkt de vakbond aan. tools en methodieken.
Stuk wijzer
Anneke Scheurink, projectmanager arbeidsinnovatie binnen CNV Connectief: ‘Voor werkgevers valt op dit punt veel werk te verzetten. In onze sectoren werken 1 miljoen vrouwen. Van hen zit ongeveer de helft in de overgang en om die reden kunnen ze verzuimen. Veel van hen moeten ook nog pubers opvoeden, of juist wennen aan een leeg nest, of mantelzorg leveren. Een taak voor werkgevers om maatregelen te nemen met maatwerk, flauwe grappen te bestrijden en de overgang onder collega’s bespreekbaar te maken. Verzuim en krapte op de arbeidsmarkt lijken mij een drijfveer om hiermee aan de slag te gaan. En het bespreken kan écht met jonge mannelijke of vrouwelijke leidinggevenden. Die begrijpen meer dan je denkt.’
Allemaal niet nieuw voor CJG Rijnmond. Maatregelen om overgangsverschijnselen te verlichten zijn binnen deze organisatie verankerd in de cao. Tijdens het CNV-webinar vertellen Kroep en Snijders dat het binnen hun organisatie geen probleem is om overgangsproblemen in de groep te gooien en oplossingen te zoeken: ‘Bij ons werken dan ook veel vrouwen in deze leeftijdsfase. We zijn heel blij met mensen die een nieuwe levensfase ingaan. Je bent op die leeftijd een stuk wijzer en dus zeer waardevol.’
Meer lezen over de overgang of de handreiking Open over de Overgang downloaden? Ga naar cnv.nl/overgang.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in WNL 2 OPD, juni 2022.
