Meer regie en zeggenschap door zelfroosteren

Binnen de ambulancezorg waren de loonsverhogingen al een tijdje rond, maar werden die uitgesteld omdat er nog geen akkoord was op het zelfroosteren. En zonder dat akkoord zou het zelfroosteren nog niet meegaan in de cao. ‘Dat er daardoor is gewacht met het verhogen van de lonen, zegt wel hoe belangrijk dit is’, geeft Marco Dons, tot dit jaar cao-onderhandelaar Ambulancezorg namens CNV Zorg & Welzijn.

Spelregels

Maar wat houdt het zelfroosteren precies in? Waar vroeger de planner op het werk iedereen een plekje in het rooster Zorgmedewerkers willen meer zeggenschap over werktijd en vrije tijd en daarmee meer flexibiliteit. In de cao Ambulancezorg is opgenomen dat personeel zichzelf kan inroosteren, in plaats van een planbureau. In de gehandicaptenzorg en bij apotheken wordt gewerkt met de jaarurensystematiek (JUS) waarin medewerker en werkgever bijhouden hoeveel en wanneer er gewerkt wordt. Hoe bevalt dit eigenlijk? Meer regie en zeggenschap door zelfroosteren gaf, kunnen werknemers zichzelf dat plekje nu geven. ‘Zelfroosteren is een breed begrip en bij iedere organisatie zijn de spelregels anders’, legt Dons uit. ‘De eerste stap is dat werknemers hun gewenste diensten doorgeven, vervolgens wordt er gekeken wie of wat er nodig is per werkdag en zo wordt het rooster gevormd. Op deze manier krijgt de werknemer de regie en zeggenschap over het eigen rooster.’

Werk/privébalans

De jaarurensystematiek (JUS) beoogt werknemers meer grip te geven op hun arbeidspatroon. Dit houdt in dat je op jaarbasis je aantal te werken uren moet behalen. Het aantal uur dat je wordt ingeroosterd, kan per maand of week verschillen. Door vooraf met de werkgever af te spreken hoeveel en wanneer er gewerkt moet worden, verkrijgt die werknemer zekerheid. Dit systeem zou zowel moeten bijdragen aan flexibiliteit en optimale arbeidsinzet in het belang van de medewerker als ook de werk/privébalans moeten bevorderen.

Verstoringen

In de praktijk kunnen zich onverwachte verstoringen voordoen, bijvoorbeeld als iemand ziek is of er onverwacht meer drukte is. In dat geval moet duidelijk zijn wie verantwoordelijk is voor het vinden van een oplossing. De cao Gehandicaptenzorg schrijft voor dat de werkgever verantwoordelijk is voor verstoringen in het rooster die binnen zijn invloedsfeer vallen (bijvoorbeeld uitval van personeel en/of afwezigheid van cliënten). De werknemer is verantwoordelijk voor het realiseren van zijn arbeidsuren als gevolg van verstoringen in de privésfeer (bijvoorbeeld ruilen, ziekte in het gezin en privé-verplichtingen).

Spannend

‘Het jaarurensysteem is niet wenselijk, in de ambulancezorg hebben we nu een kwartaalsysteem’, aldus Dons. ‘Dus dat er per kwartaal wordt ingeroosterd. Anders krijg je dat je met een contract van 36 uur de ene week 24 uur wordt Verhaal ingeroosterd en de andere week bijvoorbeeld 32 uur.’ Albert Spieseke, cao-onderhandelaar Gehandicaptenzorg namens CNV: ‘De werkgever moet honderd procent al je uren in het systeem inroosteren per kwartaal. Voor de werkgever is dit lastiger, want dit geeft minder flexibiliteit als er iemand uitvalt en moet worden vervangen. Die wil mensen liever minder vast van tevoren inroosteren. Zeker in de zomer, met alle vakanties, is zo’n rooster spannend. Toch vinden wij bij CNV dat het wel op deze manier moet gebeuren, want werknemers weten op deze manier beter waar ze aan toe zijn. Maar we zien ook dat dit in de praktijk niet altijd simpel te doen is.’

Gezond rooster

Dat merkt ook Geke Schutte. Zij werkt als persoonlijk begeleider in de gehandicaptenzorg en vindt dat het zelfroosteren zijn doel voorbij schiet. ‘De intentie is goed, dat je hierdoor meer invloed krijgt op je rooster. Het idee is dat je op deze manier zelf een gezond rooster creëert, maar ik merk dat dat vaak niet lukt. Tijdens mijn werk heb ik geen tijd om mijn gewenste diensten aan te geven, dus dat moet ik thuis doen. Niet ideaal. Als ik een dienst wil die iemand anders al heeft, moet ik diegene zelf benaderen voor overleg. Je moet er sowieso vroeg bij zijn om je diensten aan te geven, want anders kan je alsnog niet de uren pakken die je wil. Voor mij werkt dit systeem niet. Misschien komt dat doordat wij geen flexpool hebben en op vaste locaties werken. Ik zou ook niet weten hoe het anders zou moeten, maar ik denk dat het zelfroosteren nog wat gefinetuned moet worden.’

Aandachtsfunctionaris

Iemand die wel enthousiast is over het zelfroosteren, is Jaap Scholten. Hij werkt als begeleider nachtzorg binnen de gehandicaptenzorg. ‘Het werkt prima, wij doen het al heel lang zelf. Het grote voordeel is dat ik op deze manier veel invloed heb op het rooster.’ Hij legt uit hoe het binnen zijn organisatie werkt: ‘Binnen het team is er één aandachtsfunctionaris roosteren. Die rolt een basisrooster uit voor het hele jaar, meestal een repeterend rooster, waar de vakanties in worden gezet. Vervolgens gaan we als team om de tafel en bekijken we per maand welke diensten er nog openstaan en wie vrij wil. Dan kijken wie welke dienst nog op kan vullen. Het hele jaar staat er al in, dus we weten hoeveel uur we aan het eind van het jaar tekort of over hebben volgens de JUS. De diensten die dan nog openstaan, worden doorgemaild naar andere teams van de locatie. De rest gaat naar uitzendkrachten en zzp’ers. Op teams waar veel vacatures zijn, wordt soms tijdelijk een roosterplanner ingezet, omdat dit wat administratieve druk van het team weghaalt. Maar dit zijn uitzonderingen.’

Flexbehoefte

‘Apothekers hebben de JUS ook in hun cao staan, maar we merkten al gauw dat het daar niet overal goed werkt’, geeft Spieseke toe. ‘Het systeem is feitelijk bedoeld voor organisaties waarin met roosters wordt gewerkt. Dat geldt maar voor een deel van de apotheken, de zogenaamde dienstapotheken waar je in de avond en nacht terecht kunt. Het gros, dat zijn de openbare apotheken, hebben overdag vaste openings- en sluitingstijden. We zijn ermee bezig om dit in de cao aangepast te krijgen.’ Dons daarentegen zou graag zien dat zelfroosteren in de cao van de kraamzorg wordt opgenomen. ‘Daar is enorm veel flexbehoefte. We proberen daar afspraken te maken, maar helaas hebben we de middelen nog niet om de cao rond te maken. We blijven het proberen. De ambulancezorg en jeugdzorg zijn wat dat betreft voorbeelden voor de gehele zorgsector.’