Jezelf goed managen geeft minder stress en meer plezier

Schrijnende tekorten aan leerkrachten, extra zorgleerlingen, veeleisende ouders, bergen administratie en een toenemende afrekencultuur. Het is niet niks waarmee het personeel in het onderwijs vandaag de dag te maken heeft. “Ja, het onderwijs is in feite te druk. We hebben met zijn allen te veel bedacht”, zegt Annemieke Schoemaker, trainer bij CNV Academie en auteur van onder meer het boek met de veelzeggende titel Druk, druk, druk.“Ondertussen opereer je nu eenmaal binnen dit systeem en moet je daar je hoofd boven water zien te houden. Daarbij kunnen wij helpen.”

Timeboxen

In een korte training van een of twee dagdelen, waarvoor schoolleiders, docenten en leraren zich individueel kunnen inschrijven (online of op locatie in Utrecht) of bij een incompany training voor het hele team, leren Schoemaker en haar collega-trainers de deelnemers verschillende technieken om effectief en efficiënt alle verschillende taken het hoofd te bieden. Om te beginnen valt er vaak veel tijd te winnen met timemanagement. “Ga timeboxen, adviseer ik altijd. Zoek je bijvoorbeeld een filmpje voor je les, geef jezelf dan vijf minuten om zo’n filmpje te vinden. Als het dan nog niet gelukt is, doe je het zonder filmpje.”

Grote klussen kun je volgens Schoemaker het beste 'pomodoren'; in stukjes hakken met korte pauzes ertussen. “En om te voorkomen dat je telkens wordt afgeleid, zorg je voor afgeschermde blokken, waarin je geen telefoontjes opneemt of naar berichten kijkt.”

Essentiële vragen

Tot zover is dit misschien weinig nieuws onder de zon voor sommigen, maar Schoemaker helpt schoolleiders en leerkrachten ook hoe ze prioriteiten in hun stapel werk kunnen aanbrengen. Met de tijdmatrix van organisatiegoeroe Stephen Covey, een instrument, kun je bijvoorbeeld zien hoe de belangen van alle verschillende taken zich tot elkaar verhouden. Dit geeft houvast bij het plannen van het werk en als duidelijker is welke takenvprioriteit hebben, kun je als leerkracht gemakkelijker nee zeggen tegen de talloze verzoekjes om nog even dit of nog even dat te doen.

Schoemaker tipt ook een document van de Onderwijsraad met een lijstje van essentiële vragen die je kunt aflopen, voordat je besluit aan een nieuw lesproject te beginnen. Zo voorkom je dat dat leuke project achteraf veel meer tijd kostte dan je dacht, waardoor er nóg meer werkdruk ontstaat. “Waar het om gaat, is niet dat je niks leuks meer bedenkt naast het vaste programma, maar dat je vaker bewust nadenkt over alles wat op je afkomt. Is dit echt belangrijk? Draagt het bij tot wat wij hier op school aan het doen zijn?”

Ademhalen

Stressmanagement is uiteraard een belangrijk onderdeel van de training. Om te beginnen, leren cursisten zich bewust te worden van de momenten dat ze zich opgejaagd voelen. Vervolgens wordt er gezocht naar manieren om te ontladen. Voor de een kan dat een korte ademhalingsoefening zijn, voor de ander juist een lichamelijke activiteit, zoals stoelen opstapelen. Toch is juist rust moeilijk te vinden op de meeste middelbare scholen. De kunst is daarom om te midden van alle drukte van wisselende klassen voor jezelf adempauzes te creëren. “Een gestreste docent geeft stress door aan de leerlingen, blijkt uit onderzoek. Daarom is het belangrijk om niet uren achter elkaar te pieken, maar intensieve lessen waarin je veel uitlegt af te wisselen met lessen waarin leerlingen meer zelf aan de slag gaan. Voor zover dat kan natuurlijk.”

Een andere manier om even op adem te komen is om vóór de les alvast een opdracht op het scherm te zetten, waarmee de klas aan de slag moet. “Dan heb je dus een paar minuten rust om overzicht te krijgen.” Marianne van Horssen, docent beeldende vorming en CKV bij een grote scholengemeenschap in Den Haag, doet dit ook als ze voor een drukke havo-klas staat. “Ik geef ze een korte opdracht, waarbij ze van mij een kwartier lang rustig moeten werken en ze me ook niks mogen vragen. Ja, met een timer inderdaad en dat werkt!”

Thuiswerken

Van Horssen die ook nog een mentorklas onder haar hoede heeft, probeert tussen de lesuren ook allerlei administratieve klussen en ander werk te doen, maar op school kan ze vaak geen rustige werkplek met een computer te vinden. “Alle lokalen zijn continu bezet, daarom ga ik liever naar huis om te werken.” Aan thuiswerken ontkomt bijna geen enkele leerkracht, dus moet je dat beslist ook in blokken indelen en begrenzen, waarschuwt trainer Schoemaker. “Voordat je het weet, raakt het werk versnipperd door je privéleven en word je ook op je vrije dag constant herinnerd aan je werk.”

In de training komt grenzen stellen uiteraard ook aan bod. Ouders, leerlingen, collega’s en leidinggevenden vragen immers voortdurend om aandacht. Schoemaker adviseert leerkrachten bijvoorbeeld om onderaan bij de contactgegevens niet alleen aan te geven op welke dagen ze werken, maar ook op welke dagen ze hun mail beantwoorden. Zo schep je duidelijkheid en voorkom je irritatie vanwege het uitblijven van een reactie.

Docent Marianne van Horssen trok ook zo’n grens, toen ze merkte dat ze in het weekend opeens ging piekeren nadat er een mailtje binnenkwam van haar leidinggevende. Uiteindelijk besloot ze de stoute schoenen aan te trekken en vroeg ze of werkmails voortaan op maandagochtend konden worden verstuurd. “Natuurlijk werk ik ook vaak in het weekend, maar dat is mijn eigen beslissing en daarvan raak ik niet gestrest. Maar als ik opeens een onduidelijk mailtje krijg, kan ik wel opeens ‘aan’ gaan staan. Ik ben blij dat we dit hebben kunnen afspreken.”

Bij de workshops die Schoemaker op locatie geeft, zijn daarom altijd de schoolleiders aanwezig. “Samen met het team zoeken we uit welke situaties stress opleveren en waarmee we in de training aan de slag gaan. Elke training stemmen we dus goed af op de behoefte van de deelnemers."

Meer informatie

Wil je meer informatie over de training Van werkdruk naar werkplezier? Ga dan naar www.cnvacademie.nl.