Staken, wat zijn mijn rechten?

Dit gold ook voor de afdeling waar Martine werkzaam is als verpleegkundige. Ze vindt het belangrijk om zich in te zetten voor betere arbeidsvoorwaarden voor het ziekenhuispersoneel. Martine doet daarom mee aan de sit-in en protestmars die tijdens de staking wordt georganiseerd door haar vakbond CNV.

Verlofdag in mindering

Haar leidinggevende had voor de staking al aangegeven niet blij te zijn met de acties. De wachttijden zijn volgens hem al lang genoeg en hij had liever gezien dat er op Martines afdeling gewoon zou worden doorgewerkt. Hij begrijpt dat hij deelname aan de staking niet zomaar kan verbieden. Een paar weken later bekijkt Martine haar verlofoverzicht en ziet dat er op de dag van de staking een verlofdag is afgeschreven.

Als ze hierover navraag doet, geeft haar leidinggevende aan dat hij inderdaad bij alle deelnemers aan de staking een verlofdag in mindering heeft gebracht. Martine heeft haar werk immers voor een groot deel niet gedaan. Ze mag daarom blij zijn dat haar deelname aan de staking niet als werkweigering is aangemerkt, aldus haar werkgever. Ze vraagt zich af of dit klopt en neem contact op met CNV.

Stakingsrecht

De juridisch adviseur van de bond informeert Martine over de rechten en plichten tijdens een staking. Het recht om te staken is terug te vinden in artikel 6 aanhef onder 4 van het Europees Sociaal Handvest, waarin het collectieve actierecht is opgenomen. In deze bepaling staat dat werknemers collectief mogen optreden, hieronder valt mede het stakingsrecht.

Er zijn collectieve en wilde stakingen. Het verschil is dat een collectieve staking is georganiseerd door de vakbond, terwijl een wilde staking is georganiseerd door de werknemers zelf. Wanneer je denkt aan een staking, wordt vaak gedacht aan een klassieke staking. Er zijn echter nog meer vormen, zoals de klassieke staking, de estafettestaking, de langzaam-aan-actie en de stiptheidsactie.

Werkweigering

Werknemers hebben dus het recht om te staken of aan andere collectieve acties deel te nemen, zoals het draaien van zondagsdiensten. Bij deelname aan een staking mag geen verlofdag worden afgeschreven. Ook mogen er geen andere arbeidsrechtelijke consequenties verbonden worden aan deelname. Zo mag je niet ontslagen worden wegens werkweigering.

Er zitten natuurlijk wel grenzen aan het stakingsrecht. Als het CNV een staking (mede) organiseert, dan wordt getoetst of de staking aan de wetgeving voldoet. Werkgevers kunnen een staking niet zomaar verbieden. Wel kunnen ze naar de rechter om een staking onrechtmatig te laten verklaren. In de praktijk komt het niet vaak voor dat een rechter een staking verbiedt. Als het toch gebeurt, leeft CNV de uitspraak van de rechter na. Kies je er zelf voor om toch deel te nemen aan een onrechtmatig verklaarde staking, dan kunnen daar wel arbeidsrechtelijke consequenties aan verbonden worden.

Recht op loon

De juridisch adviseur vertelt Martine ook dat je tijdens een staking geen recht hebt op loon, omdat je geen werk hebt verricht. Soms betalen werkgevers alsnog door, maar dat zijn ze niet verplicht. Krijg je je loon niet doorbetaald en heb je je aangemeld bij je bond voor de staking, dan heb je recht op een stakingsuitkering.

In overleg met Martine schrijft de juridisch adviseur een korte brief naar haar werkgever, waarin ze uitlegt dat er geen verlofdag mag worden afgeschreven voor de dag dat er is gestaakt. Ze benoemt voor de volledigheid ook dat een staking geen werkweigering is en Martine daar dus ook niet op kan worden aangesproken. Een week later ontvangt de juridisch adviseur een reactie terug dat de afgeschreven dag wordt teruggedraaid.

(illustratie: Susi Bikle)