Vertrouwen in elkaars professionaliteit

Vorige maand verscheen het rapport Blind voor mens en recht, dat de schrijnende details onthult van de toeslagenaffaire. Helaas is wat er gebeurde niet zomaar een incident. Het is een pijnlijke illustratie van een waanbeeld waarin we zijn gaan geloven. Dat we elk risico kunnen uitsluiten door veel regels te bedenken en streng te handhaven. Bij de toeslagenaffaire wilde de overheid het risico van fraude door gebruikers tegengaan. Daarom moet van alles ‘zwart op wit’ worden vastgelegd.

De intentie is goed, alleen zijn we enorm doorgeschoten. Inmiddels is het middel erger dan de kwaal. Omdat verschillende partijen vragen om verschillende rapportages heeft alleen de professional die het moet uitvoeren echt zicht op hoeveel er moet worden getypt, ingevuld, gerapporteerd. En dat is enorm veel.

De thuiszorg van mijn moeder stuurde in twee weken vier updates van haar zorgplan met de vraag om dit te accorderen. Als verzorgende IG moest ik standaard bij elke cliënt vijf formulieren invullen. Als pleegmoeder was ik bij een jeugdzorgoverleg met naast mij vader, moeder, kind en acht (!) jeugdzorgmedewerkers. Op tafel lagen vijf dikke ordners rapportage over het gezin, die ochtend overgenomen door een nieuwe jeugdzorger. Benieuwd hoeveel ze heeft kunnen lezen.

We leggen inmiddels meer vast dan we uitvoeren. En waarom? Omdat we niet durven vertrouwen op elkaars professionaliteit. En omdat we elk risico willen uitsluiten. We maken onze zorgprofessionals slaaf van een systeem met eindeloos veel verplichte hoepeltjes om doorheen te springen. En omdat we hiervoor geen extra tijd krijgen, worden we voortdurend geconfronteerd met een enorm lastig dilemma: volgen we de regels of handelen we naar ons gevoel van rechtvaardigheid en medemenselijkheid? In reactie op de toeslagenaffaire verklaarde het CNV: ‘Het belangrijkste is dat de overheid haar burgers weer vertrouwt, in plaats van hen als potentiële fraudeur te zien.’ Halleluja voor de dag waarop wij als professionals weer het vertrouwen krijgen dat we verdienen. Dan kunnen we onze kostbare tijd weer besteden aan zorg verlenen. Daar worden zowel wij als onze cliënten beter van. Vette pech als de rapportage daaronder een beetje moet lijden.